همشهری- مرضیه حسینی: دامداری‌های صنعتی نقش مهمی در تأمین شیر و گوشت کشور داشته و افزایش آنها نقش مهمی در رشد و توسعه صنعت شیر و گوشت دارد. از سال ۹۸ به این سو اما رشد چشمگیر هزینه‌های تأسیس و اداره دامداری‌های صنعتی و تورم بی‌سابقه در این زمینه، دامداران را با مشکل جدی مواجه کرده است. حسن موسوی، کارشناس حوزه دام، در گفت‌وگو با همشهری، چالش‌های مربوط به دامداری‌های صنعتی را بررسی می‌کند. 

سهم گاوداری‌های صنعتی در تولید شیر و گوشت

موسوی در ابتدا به پرورش دام‌های سنگین به‌صورت صنعتی اشاره می‌کند و می‌گوید: دامداری صنعتی مربوط به پرورش دام‌های سنگین است که در این حوزه، پرورش گاو و گوساله از جایگاه مهمی برخوردار است، به‌طوری‌که از نظر تعداد بهره‌برداری حدود ٩٨‌ درصد و از نظر تعداد دام ٩٤ درصد را به‌خود اختصاص داده است. از طرف دیگر، پرورش گاو و گوساله ٤٢ درصد واحد دامی، ٩٠‌ درصد کل شیر تولیدی و ٥٦‌ درصد وزن گوشت قرمز کشتارشده در کشتارگاه‌های کشور را شامل می‌شود. با وجود اینکه طی سال‌های اخیر پرورش گاو و گوساله به روش صنعتی توسعه چشمگیری یافته، بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ٦١٩ هزار واحد بهره‌برداری دارای گاو و گوساله در کشور، فقط ٢٧ هزار (یعنی ٤‌ درصد) به‌صورت صنعتی فعالیت می‌کنند. سهم تولید شیر گاوداری‌های صنعتی نیز از کل گاوداری‌های کشور ٥٨‌ درصد است.

موسوی درخصوص آمار و اطلاعات مربوط به گاوداری‌های صنعتی می‌گوید: آخرین پژوهش جامعی که در سال ۹۸ درخصوص گاوداری‌های صنعتی انجام شده نشان می‌دهد که در این سال، تعداد کل گاوداری‌های صنعتی کشور ۲۷ هزار واحد با ظرفیت ۷.۳ میلیون رأس بوده که از این تعداد ۱۷ هزار گاوداری صنعتی با ظرفیت کل ۴.۲ میلیون رأس مربوط به پرورش گاو شیری و تعداد ۱۰ هزار گاوداری صنعتی با ظرفیت کل ۳.۱ میلیون رأس مربوط به پرواربندی گاو و گوساله بوده است. به لحاظ رده‌بندی استانی نیز استان‌های تهران، اصفهان و خراسان‌ رضوی با ۴ هزار و ۲۰۵، ۲ هزار و ۷۷۲و ۲ هزار و ۶۹۶ گاوداری بیشترین تعداد گاوداری را دارند؛ این آمار در مقایسه با سال ۹۵ نشان‌دهنده افزایش تعداد گاوداری‌های صنعتی در این ۳ استان است. مقدار تولید شیر نیز در گاوداری‌های صنعتی در سال ۱۳۹۸ بیش از ۵میلیون تن بوده که نسبت به سال ۱۳۹۴حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است.

در آمارگیری از گاوداری‌های صنعتی کشور در سال ۱۳۹۸ استان‌های تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی ۵۰ درصد شیر کل کشور را تولید کرده‌اند. بررسی تولید شیر در کشور نشان می‌دهد که گاوداری‌های صنعتی به‌رغم این که تنها ۴درصد از واحدهای گاوداری کشور (صنعتی، نیمه‌صنعتی و سنتی) را به‌خود اختصاص داده‌اند ولی سهم آنها در تولید شیر بیش از ۵۸ درصد کل تولید شیر در کشور بوده است.

چالش‌های گاوداری‌های صنعتی

کارشناس حوزه دام درخصوص دشواری‌های تأسیس و در ادامه فعالیت گاوداری‌های صنعتی می‌گوید: هزینه‌های ساخت و سپس اداره یک گاوداری صنعتی عدد ثابتی نیست، زیرا هزینه‌های این کار ازجمله خرید زمین، بنای ساختمان، خرید گاو و گوساله، تهیه علوفه، مراقبت‌های بهداشتی و دامپزشکی و... به شکل فزاینده‌ای در حال افزایش است. به‌عنوان مثال، درخصوص زمین، بسته به تعداد دام موردنظر و این که دامداری در چه استان یا منطقه‌ای واقع شده باشد بین یک تا ۵ میلیارد هزینه دارد. هزینه‌های ساخت هم با توجه به قیمت مصالح ساختمانی، عدد قابل پیش‌بینی‌ای نیست. مسئله بعدی که در چند سال اخیر تأثیر زیادی بر افزایش هزینه‌های اداره گاوداری‌های صنعتی داشته، افزایش قیمت نهاده و کمبود آن است. در سال‌ ۹۹ نهاده‌های دامی در ۳ مرحله افزایش قیمت داشته، افزایش هزینه‌های دیگر مانند حمل‌ونقل و انتقال نهاده‌های خریداری‌شده از بنادر به محل گاوداری‌ها، هزینه دارو، واکسن و... را نیز باید به هزینه‌های جاری گاوداری‌های صنعتی افزود. به‌عنوان مثال، یک‌بار نهاده دامی برای تغذیه حدود ۲۰ گاو بیش از ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد، قیمت هر گوساله نیز بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون بسته به نژاد متفاوت است، هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی نیز بسیار بالاست. به جز این، هزینه تولید گاوداری‌های سنتی و صنعتی پارسال به‌ترتیب ۱۵ و ۳۲.۴۲ درصد رشد داشته که بیشترین افزایش قیمت مربوط به کود با ۷۲.۳۲ درصد بوده است. در همین رابطه، نرخ تورم گاوداری‌های صنعتی نسبت به سال‌های گذشته رشد ۳۲.۴۲‌ درصدی داشته است.

متضرر شدن دامداران

موسوی در ادامه به دشواری‌های اداره دامداری‌های صنعتی و سنتی اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از دامدارها به‌دلیل کمبود خوراک دام و گرانی آن، در آستانه تعطیلی هستند و بسیاری دیگر عملاً فعالیتی ندارند. ۴۰ درصد از جیره با توجه به نوع صنعت باید از طریق کنسانتره و جیره متراکم و پرانرژی استفاده شود که این نهاده‌ها به‌دلیل وارداتی‌ بودن به‌سختی در دسترس دامدار قرار می‌گیرد.