اگر شخصی از اموال شخص دیگری استفاده کند و از منافع آن منتفع شود، در حالی که اصل و فرع آن مال باقی بماند و ازبین نرود، باید اجرت منافع یا همان اجرتالمثل استفاده را به دیگری پرداخت کند.
به عنوان یک اصل یا قاعده، اجرت المثل یا همان قیمت زمان استفاده از ملک یا زمین کشاورزی، باید به مالک یا صاحب زمین پرداخت شود. موضوع برخی پرونده‌های حقوقی یا کیفری، منافع حاصله از اموال یا املاکی است که یک طرف دعوی، از آن بیجهت بهره برداری و طرف دیگر را از آن منافع به طور کلی محروم کرده است. قانونگذار به این منافع اجرت المثل می‌گویند.در جریان این پرونده‌ها، کارشناسان رسمی قوه قضاییه، نقش اصلی را ایفا می‌کنند، چرا که مبلغ دقیق اجرت المثل ایام تصرف، به دست همین کارشناسان معین میشود.به عبارت بسیار ساده، اگر شخصی از اموال شخص دیگری استفاده کند و از منافع آن منتفع شود، در حالی که اصل و فرع آن مال باقی بماند و ازبین نرود، باید اجرت منافع یا همان اجرتالمثل استفاده را به دیگری پرداخت کند.
در حقوق مدنی ایران، متصرفان غیرقانونی زمینهای زراعی، در زمان تصرف خود از زمین یا هر نوع مالی، باید ارزش و قیمت آن را به مالک یا مالکان پرداخت کنند.مثلا اگر شخصی بدون کسب اجازه مالک، زمین کشاورزی او را تصرف کرده و از منافع آن استفاده کند، مالک زمین زراعی میتواند با تنظیم دادخواست حقوقی مطالبه اجرت المثل ایام تصرف زمین، به صورت کاملا قانونی، درخواست تعیین قیمت و بهای مدت زمان تصرف را مطرح و نسبت به دریافت آن اقدام کند.طرح دعوا و ارائه دادخواست اجرت المثل ایام تصرف، شرایط و مراحل خاص خود را دارد که در ذیل به صورت مختصر به آن میپردازیم:
مالک زمین یا وکیل او یا نماینده قانونی وی میتواند نسبت به تشکیل پرونده اقدام کند و هیچ شخص دیگری جز اشخاص مذکور، حق طرح دعوی و پیگیری آن را به دلیل نداشتن نفع یا سمت ندارند.
مالک باید همه مدارک اثبات کننده مالکیت خود همچون سند رسمی و مبایعه نامه و… را در حین طرح دعوی به دادگاه ارائه کند.مشخصات کامل زمین کشاورزی از جمله شماره پلاک ثبتی و نشانی زمین زراعی و… برای تقدیم دادخواست الزامی است.داشتن مشخصات فرد متصرف غیرقانونی، از قبیل نام، نام خانوادگی، نام پدر و نشانی دقیق محل اقامت او و دلایل تصرف وی از جمله شهادت شهود یا تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس و… نیز ضروری است.
دادگاهی صلاحیت رسیدگی به پرونده را دارد که زمین کشاورزی در حوزه قضایی آن واقع شده است. به عنوان مثال اگر متصرف، زمین را در تهران به صورت غیرقانونی و بدون اذن و اجازه مالک، تصرف کرده باشد، هرچند محل اقامت متصرف قزوین باشد، صرفا دادگاه حقوقی محل وقوع زمین در تهران صالح به رسیدگی است، حتی اگر مالک مدعی اجرت المثل زمین، در شهر یا استان دیگری ساکن باشند.
رویه قصایی فعلی محاکم در مطالبه اجرت المثل ایام تصرف زمین کشاورزی
مالک یا مالکان مدعی حق یا وکلای قانونی آنها، باید با رعایت موارد و با در دست داشتن مدارک ذکرشده، به یکی از دفاتر خدمات قضایی در سطح کشور مراجعه و اقدام به تشکیل پرونده و ارائه دادخواست حقوقی با عنوان مطالبه اجرتالمثل ایام تصرف زمین کشاورزی کنند.دفاتر خدمات قضایی پس از تشکیل پرونده قضایی و دریافت هزینههای دادرسی در دعاوی مالی، اوراق و ضمایم پرونده را به صورت الکترونیکی به دادگاه محل وقوع زمین کشاورزی ارسال می‌کنند.دادگاه صالح در صورت کامل بودن پرونده، وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می‌کند. در این حالت از طرفین دعوی شامل مالک زمین و متصرف غیرقانونی زمین، جهت حضور در دادگاه دعوت میشود.
برای اثبات و احراز مالکیت خواهان، دادگاه یک بار از اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع ملک، استعلام لازم را به عمل می آورد تا مالکیت خواهان برای دادگاه محرز شود.در صورتی که متصرف غیرقانونی، تصرف خود را انکار کند، دادگاه ممکن است از مالک بخواهد که نسبت به حاضر کردن شهود خود در دادگاه اقدام کند تا اظهارات آنها توسط دادگاه شنیده شود.اگر متصرف غیرقانونی (بدون اذن و اجازه مالک) در جلسه دادگاه، قانونی بودن (با اذن و اجازه بودن) تصرفات خود را ثابت کند، دادگاه با عنایت به نوع تصرفات صورت گرفته و با تعیین و جلب نظر کارشناس مربوطه، قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر می‌کند.کارشناس منتخب پس از بازدید از زمین زراعی و ملاحظه نوع تصرفات و استفاده صورتگرفته، مقدار، مساحت، محل وقوع ملک، مدت زمان تصرف و ارزش و بهای تصرفات را برآورد کرده و به دادگاه اعلام می‌کند.اگر به نظر کارشناس منتخب اعتراض نشود یا پس از اعتراض، قطعی شود، دادگاه با توجه به مبلغی که کارشناس یا کارشناسان به عنوان اجرت زمان تصرف تعیین کردهند، حکم به پرداخت کامل اجرتالمثل ایام تصرف زمین مزروعی، علیه متصرف را به نفع مالک صادر می‌کند.
هزینه دادرسی دعوای اجرت المثل ایام تصرف زمین کشاورزی
هزینه مالی دادخواست اجرتالمثل ایام تصرف زمین کشاورزی، بر اساس قیمت منطقه ای زمین مذکور محاسبه خواهد شد. دفاتر خدمات قضایی فرمهای مخصوصی را در اختیار خواهان دعوا قرار خواهند داد که اطلاعاتی از قبیل مساحت، موقعیت و کاربری زمین زراعی و… توسط وی تکمیل شود که هزینه دادرسی مطابق آن محاسبه خواهد شد و البته مبلغ بالایی نخواهد بود.
هزینه کارشناسان در دعوای اجرتالمثل ایام تصرف زمین کشاورزی
همیشه حق الزحمه کارشناس رسمی دادگستری مطابق نوع عملکرد او از طریق دادگاه محاسبه میشود.
در حقوق مدنی ایران، متصرفان غیرقانونی زمینهای زراعی، در زمان تصرف خود از زمین یا هر نوع مالی، باید ارزش و قیمت آن را به مالک یا مالکان پرداخت کنند.مثلا اگر شخصی بدون کسب اجازه مالک، زمین کشاورزی او را تصرف کرده و از منافع آن استفاده کند، مالک زمین زراعی میتواند با تنظیم دادخواست حقوقی مطالبه اجرت المثل ایام تصرف زمین، به صورت کاملا قانونی، درخواست تعیین قیمت و بهای مدت زمان تصرف را مطرح و نسبت به دریافت آن اقدام کند.طرح دعوا و ارائه دادخواست اجرت المثل ایام تصرف، شرایط و مراحل خاص خود را دارد که در ذیل به صورت مختصر به آن میپردازیم:
مالک زمین یا وکیل او یا نماینده قانونی وی میتواند نسبت به تشکیل پرونده اقدام کند و هیچ شخص دیگری جز اشخاص مذکور، حق طرح دعوی و پیگیری آن را به دلیل نداشتن نفع یا سمت ندارند.
مالک باید همه مدارک اثبات کننده مالکیت خود همچون سند رسمی و مبایعه نامه و… را در حین طرح دعوی به دادگاه ارائه کند.مشخصات کامل زمین کشاورزی از جمله شماره پلاک ثبتی و نشانی زمین زراعی و… برای تقدیم دادخواست الزامی است.داشتن مشخصات فرد متصرف غیرقانونی، از قبیل نام، نام خانوادگی، نام پدر و نشانی دقیق محل اقامت او و دلایل تصرف وی از جمله شهادت شهود یا تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس و… نیز ضروری است.
دادگاهی صلاحیت رسیدگی به پرونده را دارد که زمین کشاورزی در حوزه قضایی آن واقع شده است. به عنوان مثال اگر متصرف، زمین را در تهران به صورت غیرقانونی و بدون اذن و اجازه مالک، تصرف کرده باشد، هرچند محل اقامت متصرف قزوین باشد، صرفا دادگاه حقوقی محل وقوع زمین در تهران صالح به رسیدگی است، حتی اگر مالک مدعی اجرت المثل زمین، در شهر یا استان دیگری ساکن باشند.
رویه قصایی فعلی محاکم در مطالبه اجرت المثل ایام تصرف زمین کشاورزی
مالک یا مالکان مدعی حق یا وکلای قانونی آنها، باید با رعایت موارد و با در دست داشتن مدارک ذکرشده، به یکی از دفاتر خدمات قضایی در سطح کشور مراجعه و اقدام به تشکیل پرونده و ارائه دادخواست حقوقی با عنوان مطالبه اجرتالمثل ایام تصرف زمین کشاورزی کنند.دفاتر خدمات قضایی پس از تشکیل پرونده قضایی و دریافت هزینههای دادرسی در دعاوی مالی، اوراق و ضمایم پرونده را به صورت الکترونیکی به دادگاه محل وقوع زمین کشاورزی ارسال می‌کنند.دادگاه صالح در صورت کامل بودن پرونده، وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می‌کند. در این حالت از طرفین دعوی شامل مالک زمین و متصرف غیرقانونی زمین، جهت حضور در دادگاه دعوت میشود.
برای اثبات و احراز مالکیت خواهان، دادگاه یک بار از اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع ملک، استعلام لازم را به عمل می آورد تا مالکیت خواهان برای دادگاه محرز شود.در صورتی که متصرف غیرقانونی، تصرف خود را انکار کند، دادگاه ممکن است از مالک بخواهد که نسبت به حاضر کردن شهود خود در دادگاه اقدام کند تا اظهارات آنها توسط دادگاه شنیده شود.اگر متصرف غیرقانونی (بدون اذن و اجازه مالک) در جلسه دادگاه، قانونی بودن (با اذن و اجازه بودن) تصرفات خود را ثابت کند، دادگاه با عنایت به نوع تصرفات صورت گرفته و با تعیین و جلب نظر کارشناس مربوطه، قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر می‌کند.کارشناس منتخب پس از بازدید از زمین زراعی و ملاحظه نوع تصرفات و استفاده صورتگرفته، مقدار، مساحت، محل وقوع ملک، مدت زمان تصرف و ارزش و بهای تصرفات را برآورد کرده و به دادگاه اعلام می‌کند.اگر به نظر کارشناس منتخب اعتراض نشود یا پس از اعتراض، قطعی شود، دادگاه با توجه به مبلغی که کارشناس یا کارشناسان به عنوان اجرت زمان تصرف تعیین کردهند، حکم به پرداخت کامل اجرتالمثل ایام تصرف زمین مزروعی، علیه متصرف را به نفع مالک صادر می‌کند.
هزینه دادرسی دعوای اجرت المثل ایام تصرف زمین کشاورزی
هزینه مالی دادخواست اجرتالمثل ایام تصرف زمین کشاورزی، بر اساس قیمت منطقه ای زمین مذکور محاسبه خواهد شد. دفاتر خدمات قضایی فرمهای مخصوصی را در اختیار خواهان دعوا قرار خواهند داد که اطلاعاتی از قبیل مساحت، موقعیت و کاربری زمین زراعی و… توسط وی تکمیل شود که هزینه دادرسی مطابق آن محاسبه خواهد شد و البته مبلغ بالایی نخواهد بود.
هزینه کارشناسان در دعوای اجرتالمثل ایام تصرف زمین کشاورزی
همیشه حق الزحمه کارشناس رسمی دادگستری مطابق نوع عملکرد او از طریق دادگاه محاسبه میشود.
رویه قضایی این است که در بدو امر دادگاه اجرت مختصری را به عنوان علی الحساب تعیین و به مدعی حق (خواهان) اخطار می‌کند که هزینه مذکور را به صندوق دادگستری پرداخت کند. پس از واریز هزینه، کارشناس منتخب به شعبه مراجعه و اقدام به مطالعه کامل پرونده می‌کند و متعاقبا از زمین کشاورزی نیز بازدید و نوع کشت و تصرف و زرع و همچنین مدت زمان تصرفات صورت گرفته و… را دقیقا بررسی و نهایتاً نظریه خود را به صورت مکتوب به دادگاه ارائه می‌کند. گاهی اوقات دادگاه در صورت نیاز میتواند، تکمیل نظر را از کارشناس بخواهد.اگر کارشناس مربوطه، هزینه پرداختی توسط خواهان را کمتر از میزان عملکرد خود تشخیص دهد، در انتهای نظریه کارشناسی خود از دادگاه، پرداخت و تکمیل مابه التفاوت حق الزحمه را تقاضا می‌کند. در اینجا اگر قاضی پرونده تشخیص دهد که مبلغ پرداخت‌شده به کارشناس، کمتر از میزان فعالیت و کارشناسی صورتگرفته وی بوده است، مبلغ دیگری را تعیین و خواهان مکلف به پرداخت مابه التفاوت خواهد بود.
عوامل موثر در محاسبه اجرت المثل اراضی کشاورزی در ایام تصرف
عوامل موثر در محاسبه اجرت المثل اراضی کشاورزی در ایام تصرف شامل مدت زمان تصرف، نوع کاربری زمین کشاورزی، تشخیص محصول غالب، عملکرد محصول غالب، ارزش واحدی محصول غالب، محاسبه ارزش ناخالص تولید و محاسبه ضریب ارزش ناخالص تولید است.
روشهای محاسبه اجرت المثل اراضی کشاورزی
برای محاسبه اجرتالمثل اراضی کشاورزی، سه شیوه وجود دارد: بر اساس کل سالهای تصرف و قیمت تمام شده روز محصول؛ محاسبه در هر سال بر اساس آخرین قیمت تمام شده محصول در آن سال و محاسبه اجرت المثل طبق میانگین سالیان مورد مطالبه.
عوامل موثر در محاسبه اجرت المثل اراضی کشاورزی در ایام تصرف
عوامل موثر در محاسبه اجرت المثل اراضی کشاورزی در ایام تصرف شامل مدت زمان تصرف، نوع کاربری زمین کشاورزی، تشخیص محصول غالب، عملکرد محصول غالب، ارزش واحدی محصول غالب، محاسبه ارزش ناخالص تولید و محاسبه ضریب ارزش ناخالص تولید است.
روشهای محاسبه اجرت المثل اراضی کشاورزی
برای محاسبه اجرتالمثل اراضی کشاورزی، سه شیوه وجود دارد: بر اساس کل سالهای تصرف و قیمت تمام شده روز محصول؛ محاسبه در هر سال بر اساس آخرین قیمت تمام شده محصول در آن سال و محاسبه اجرت المثل طبق میانگین سالیان مورد مطالبه.
