تنظیم قرارداد سرمایه گذاری
قرارداد سرمایه گذاری یا تامین سرمایه، قراردادی است که به موجب آن یک طرف سرمایه گذار و طرف دیگر سرمایه پذیر است که در مدت مشخص با سرمایه دریافتی از سرمایه گذار، فعالیت تجاری کرده و درصدی از سود را به سرمایه گذار به صورت ماهانه یا در اتمام کار پرداخت میکند.
تنظیم قرارداد سرمایهگذاری دارای نکات بسیار مهمی است که باید از سایر موارد مشابه خصوصا قرارداد مضاربه و مشارکت مدنی تفکیک شود.
موضوع و عوض قرارداد تامین سرمایه
موضوع قرارداد در واقع همان مبلغ سرمایه و مبلغ و عوض قرارداد همان درصد سود است که اکثرا در توافقنامه های تامین سرمایه اشتباه نوشته میشود.
در این قرارداد حتما باید سود دریافتی، درصدی از سود حاصل از فعالیت تجاری باشد و نمیتواند به صورت ثابت باشد. مهمترین تفاوت قرارداد سرمایه گذاری با معاملات ربوی، در همین سود ثابت نداشتن است و ممکن است اصلا به سبب ضررهای قهری وارده به تجارت، سودی عاید سرمایهگذار نشود. برخلاف ربا که بیرحمانه است و سرمایه پذیر حتی در صورت ضررهای قهری نیز باید سود را پرداخت کند.
لذا قرارداد یا تفاهم نامه سرمایه گذاری باید خیلی دقیق و حرفهای تنظیم شود تا به ورطه ربا نیفتد که در این صورت باطل و جرم است و در عین حال نیز سرمایه و سود سرمایه گذار تا حد امکان محفوظ باشد.
این قرارداد از موارد ماده ۱۰ قانون مدنی و عقود نامعین است و با مضاربه و مشارکت مدنی مشابه است و در عین حال تفاوتهای اساسی با آنها دارد:
تفاوت قراردادهای سرمایه گذاری و مضاربه
مضاربه یک قرارداد سنتی و فقهی و جزء عقود معین بوده و احکام آن در مواد ۵۴۶ تا ۵۶۰ قانون مدنی تعریف شده است. اما ضرورتها و واقعیات اقتصادی جامعه امروز ایران را پوشش نمیدهد و در این وضعیت اقتصادی، تحریم، تورم و … ریسک سرمایه گذار خیلی بالا میرود. خصوصاً اگر سرمایه پذیر فردی معمولی و غیرمعتبر باشد. به طور مثال مضاربه عقدی جایز است. طبق عقد مضاربه چند روز بعد از دریافت سرمایه، سرمایه پذیر اعلام فسخ بیدلیل میکند و در عین حال مثلا ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه سرمایه گذار هم در دستش است یا مثلا مضاربه با فوت سرمایه گذار باطل میشود. در حالی که ممکن است سود خوبی از قرارداد عاید ورثه شود.
بنابراین قراردادهای سرمایه گذاری باید در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی تنظیم شود تا حداکثر آزادی در توافق و در عین حال اجتناب از ربا محقق شود و طرفین توافق خصوصا سرمایه گذار که ریسک کار به سمت وی است، کار و زندگی خود را درگیر قوانین سنتی، قدیمی، بلامصرف و ناکارآمد عقد مضاربه نکند.
تفاوت قرارداد سرمایه گذاری با مشارکت مدنی
مشارکت مدنی قراردادی است که هر شریک یک آورده نقدی یا غیرنقدی دارد. حال اگر آورده وی نقدی باشد، با قرارداد تامین سرمایه شبیه میشود. مثلا یک شریک ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه نقدی به عنوان آورده می آورد و شریک دیگر زمین و پروانه بهره برداری که ارزش آنها ۱۰۰ میلیون تومان است. در این صورت سه مالشرکه هر شریک ۵۰ درصد است و هر دو در فعالیت تجاری و مالکیت عواید شراکت، شریک مشاعی میشوند.
همچنین در زمان اتمام شراکت، شریکی که سرمایه را آورده است، دیگر نمیتواند اصل سرمایه خود را مطالبه کند. چرا که سرمایه وی در شراکت حل شده است. در حالی که سرمایه گذار، شریک در خود فعالیت تجاری و مالکیت پروژه نمیشود، بلکه شریک در سود میشود و درصد سرمایه گذاری وی ربطی به تراز شدن با ارزش اموال، امکانات، تجربه، فن و اعتبار سرمایه پذیر ندارد؛ بلکه درصد متعارفی از سود حاصل از تجارت در مقایسه با سودهای بانکی است. سرمایه گذار در ضرر و زیان سهیم نمیشود و زیان وارده به تجارت باعث میشود که نهایتا سودی عاید وی نشود. ولی شریک در قرارداد مشارکت مدنی در ضرر و زیان سهیم است.
نکات تنظیم قراردادهای سرمایه گذاری
در تنظیم قرارداد سرمایه گذاری آنچه مهم و حیاتی است، این است که به ورطه ربا نیفتد و در عین حال خیال سرمایه گذار راحت باشد که بالاخره سودی حاصل شود و سرمایه پذیر سرمایه وی را تضییع نکند. لذا در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی، با شروطی میتوان حدود هزینه ها و ضررها را کنترل و تعریف کرد و بار اثبات ضرر را به عهده خود سرمایه پذیر قرار داد و مضافا هر ضرری در مقابل سرمایه گذار قابل استناد نباشد تا دایره ضرر به کمترین حد خود برسد و قابل پیش بینی بودن برخی حوادث را ذکر کرد تا نوبت به فرصت اثبات فورس ماژور نرسد.
بحث تضامین سرمایه و داوری قرارداد و کارشناسی سود و زیان و نحوه نظارت بر سرمایه پذیر و تعریف سود و زیان و هزینه و نوع فعالیت تجاری و تلقی شدن اصل سرمایه و تا جای ممکن درج شروطی برخلاف مقررات مضاربه و غیره از نکات بسیار مهم در تنظیم این قرارداد است.
موضوع و عوض قرارداد تامین سرمایه
موضوع قرارداد در واقع همان مبلغ سرمایه و مبلغ و عوض قرارداد همان درصد سود است که اکثرا در توافقنامه های تامین سرمایه اشتباه نوشته میشود.
در این قرارداد حتما باید سود دریافتی، درصدی از سود حاصل از فعالیت تجاری باشد و نمیتواند به صورت ثابت باشد. مهمترین تفاوت قرارداد سرمایه گذاری با معاملات ربوی، در همین سود ثابت نداشتن است و ممکن است اصلا به سبب ضررهای قهری وارده به تجارت، سودی عاید سرمایهگذار نشود. برخلاف ربا که بیرحمانه است و سرمایه پذیر حتی در صورت ضررهای قهری نیز باید سود را پرداخت کند.
لذا قرارداد یا تفاهم نامه سرمایه گذاری باید خیلی دقیق و حرفهای تنظیم شود تا به ورطه ربا نیفتد که در این صورت باطل و جرم است و در عین حال نیز سرمایه و سود سرمایه گذار تا حد امکان محفوظ باشد.
این قرارداد از موارد ماده ۱۰ قانون مدنی و عقود نامعین است و با مضاربه و مشارکت مدنی مشابه است و در عین حال تفاوتهای اساسی با آنها دارد:
تفاوت قراردادهای سرمایه گذاری و مضاربه
مضاربه یک قرارداد سنتی و فقهی و جزء عقود معین بوده و احکام آن در مواد ۵۴۶ تا ۵۶۰ قانون مدنی تعریف شده است. اما ضرورتها و واقعیات اقتصادی جامعه امروز ایران را پوشش نمیدهد و در این وضعیت اقتصادی، تحریم، تورم و … ریسک سرمایه گذار خیلی بالا میرود. خصوصاً اگر سرمایه پذیر فردی معمولی و غیرمعتبر باشد. به طور مثال مضاربه عقدی جایز است. طبق عقد مضاربه چند روز بعد از دریافت سرمایه، سرمایه پذیر اعلام فسخ بیدلیل میکند و در عین حال مثلا ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه سرمایه گذار هم در دستش است یا مثلا مضاربه با فوت سرمایه گذار باطل میشود. در حالی که ممکن است سود خوبی از قرارداد عاید ورثه شود.
بنابراین قراردادهای سرمایه گذاری باید در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی تنظیم شود تا حداکثر آزادی در توافق و در عین حال اجتناب از ربا محقق شود و طرفین توافق خصوصا سرمایه گذار که ریسک کار به سمت وی است، کار و زندگی خود را درگیر قوانین سنتی، قدیمی، بلامصرف و ناکارآمد عقد مضاربه نکند.
تفاوت قرارداد سرمایه گذاری با مشارکت مدنی
مشارکت مدنی قراردادی است که هر شریک یک آورده نقدی یا غیرنقدی دارد. حال اگر آورده وی نقدی باشد، با قرارداد تامین سرمایه شبیه میشود. مثلا یک شریک ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه نقدی به عنوان آورده می آورد و شریک دیگر زمین و پروانه بهره برداری که ارزش آنها ۱۰۰ میلیون تومان است. در این صورت سه مالشرکه هر شریک ۵۰ درصد است و هر دو در فعالیت تجاری و مالکیت عواید شراکت، شریک مشاعی میشوند.
همچنین در زمان اتمام شراکت، شریکی که سرمایه را آورده است، دیگر نمیتواند اصل سرمایه خود را مطالبه کند. چرا که سرمایه وی در شراکت حل شده است. در حالی که سرمایه گذار، شریک در خود فعالیت تجاری و مالکیت پروژه نمیشود، بلکه شریک در سود میشود و درصد سرمایه گذاری وی ربطی به تراز شدن با ارزش اموال، امکانات، تجربه، فن و اعتبار سرمایه پذیر ندارد؛ بلکه درصد متعارفی از سود حاصل از تجارت در مقایسه با سودهای بانکی است. سرمایه گذار در ضرر و زیان سهیم نمیشود و زیان وارده به تجارت باعث میشود که نهایتا سودی عاید وی نشود. ولی شریک در قرارداد مشارکت مدنی در ضرر و زیان سهیم است.
نکات تنظیم قراردادهای سرمایه گذاری
در تنظیم قرارداد سرمایه گذاری آنچه مهم و حیاتی است، این است که به ورطه ربا نیفتد و در عین حال خیال سرمایه گذار راحت باشد که بالاخره سودی حاصل شود و سرمایه پذیر سرمایه وی را تضییع نکند. لذا در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی، با شروطی میتوان حدود هزینه ها و ضررها را کنترل و تعریف کرد و بار اثبات ضرر را به عهده خود سرمایه پذیر قرار داد و مضافا هر ضرری در مقابل سرمایه گذار قابل استناد نباشد تا دایره ضرر به کمترین حد خود برسد و قابل پیش بینی بودن برخی حوادث را ذکر کرد تا نوبت به فرصت اثبات فورس ماژور نرسد.
بحث تضامین سرمایه و داوری قرارداد و کارشناسی سود و زیان و نحوه نظارت بر سرمایه پذیر و تعریف سود و زیان و هزینه و نوع فعالیت تجاری و تلقی شدن اصل سرمایه و تا جای ممکن درج شروطی برخلاف مقررات مضاربه و غیره از نکات بسیار مهم در تنظیم این قرارداد است.
