شرکت تضامنی چیست؟
«شرکت تضامنی شرکتی است که تحت اسم مخصوص برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسؤولیت تضامنی تشکیل شود. اگر دارائی شرکت برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد، هر یک از شرکاء مسؤول پرداخت تمام قروض کافی نباشد، هر یک از شرکاء مسؤول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکاء برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کأن لم یکن خواهد بود» (ماده 116قانون تجارت)
چنان‌چه از تعریف شرکت تضامنی برمی‌آید، این شرکت از نوع شرکت‌های اشخاصی است که برخلاف شرکت‌های سرمایه، اصالت با خود شرکای شرکت و میزان اعتبار آن‌هاست، نه میزان سرمایه آنها در شرکت. به همین جهت در شرکت تضامنی کلیه شرکاء مسؤول تعهدات شرکت می‌باشند؛ چه در انجام معامله شخصاً مداخله داشته باشند؛ یا نداشته باشند یعنی هر یک از شرکای شرکت در مقابل تمامی تعهدات شرکت مسؤول است. بنابراین شرکت تضامنی معمولاً بین پدر و پسران یا برادران یا بین دوستان نزدیک و کسانی که با یکدیگر شناسایی کامل داشته باشند، تشکیل می‌گردد. مقررات مربوط به شرکت تضامنی در ضمن مواد 116 تا 140 قانون تجارت بیان شده است.
اصول شرکت تضامنی
به طور خلاصه در شرکت تضامنی سه اصل زیر رعایت می‌شود: مسئولیت تضامنی شرکاء، غیر قابل انتقال بودن سهم الشرکه و تصریح به شرکت تضامنی در نام شرکت.
تشکیل شرکت تضامنی
غیر از شرایط کلی که در قراردادها باید از لحاظ شرایط اساسی معامله در نظر گرفته شود، برای تشکیل شرکت تضامنی شرکاء باید شرکتنامه را تنظیم و امضاء کنند که حدود مشارکت، وظایف و اختیارات و حقوق هر یک در آن تصریح گردد. شرکت نامه باید به ثبت برسد و الا سند مزبور در هیچ یک از محاکم پذیرفته نخواهد شد. (مفاد مواد 47 و 48قانون ثبت)
ثبت کلیه شرکتها الزامی و تابع مقررات قانون ثبت شرکت‌هاست، بنابراین شرکت نامه باید به صورت سند رسمی تنظیم گردد. ثبت شرکت نامه در شرکت‌های تضامنی در اداره ثبت شرکتها به عمل می‌آید. مفاد شرکت نامه در دفتر ثبت شرکتها ثبت گردیده و بعداً برای اطلاع عموم آگهی می‌گردد. (مفاد ماده 195 قانون تجارت)
نام شرکت
منظور از نام شرکت، نامی است که شرکاء برای شرکت انتخاب می‌کنند.
«در اسم شرکت تضامنی باید عبارت (شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل (و شرکاء) یا (و برادران) قید شود». (مادۀ 117 قانون تجارت)
درج نام شرکاء در نام شرکت تضامنی از این جهت ضرورت دارد که چون شرکاء نسبت به تعهدات شرکت مسئولیت تضامنی دارند با معرفی نام، اشخاصی که با شرکت معامله می‌نمایند، تشخیص خواهند داد که آیا شرکاء اعتبار کافی دارند یا خیر.
مقررات مربوط به حقوق طلبکاران در مورد ورشکستگی شرکاء یا شرکت
ورشکستگی شرکاء تأثیری در ورشکستگی شرکت ندارد؛ زیرا شخصیت شرکاء با شخصیت شرکت متفاوت بوده و مطالبات و تعهدات آنها از یکدیگر جداست. اگر شریک ورشکسته گردد طلبکاران او فقط حقی نسبت به سهم الشرکۀ او در شرکت پیدا می‌کنند. (مفاد ماده 128 قانون تجارت)
تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی
هر شرکت تضامنی می‌تواند با تصویب تمام شرکاء به شرکت سهامی تبدیل گردد که در این صورت رعایت تمام مقررات مراجع شرکت‌های سهامی ضروری است. (مفاد ماده 135 قانون تجارت)
مدارک لازم برای ثبت شرکت تضامنی
1- دو نسخه اساسنامه تکمیل شده
2- دو نسخه شرکت نامه تکمیل شده
3- دو نسخه تقاضا نامه تکمیل شده
4- اصل مجوز فعالیت از مراجع ذیربط در مواردی که ثبت شرکت موضوع نیاز به مجوز داشته باشد تصویر برابر با اصل مدارک احراز هویت کلیه شرکا مدیران و هیات نظارت درمواردی که تعداد شرکا بیش از 12 نفر باشد .
5- تکمیل فرم تعیین نام به ترتیب اولویت نام های پیشنهادی و همچنین فیش واریزی
6- اصل گواهی عدم سو پیشینه جهت امضا هیت مدیریت
7- دو نسخه صورتجلسه هیت مدیره
8- دو نسخه صورتجلسه مجمع عمومی موسسین
9- اصل وکالتنامه وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذریرد.
شرکت مختلط سهامی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می‌شود. شرکای سهامی کسانی هستند که سرمایه آنها به صورت سهام یا قطعات سهام مساوی القیمه درآمده و مسئولیت آنها به میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن، کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قرض‌هایی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود.
با توجه به ماده فوق شرکت مختلط سهامی نیز مانند شرکت مختلط غیرسهامی دارای دو نوع شریک می‌باشد:
الف) یک یا چند نفر شریک ضامن که میزان مسئولیت آنها در قبال قرض‌های شرکت، تضامنی است.
ب) یک عده شرکای غیر ضامن که در حکم سهام‌دار شرکت‌های سهامی بوده و حدود مسئولیت آنان تا میزان آورده‌شان می‌باشد .
در شرکت مختلط سهامی سهم‌الشرکه شرکای غیرضامن به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده و مانند شرکت‌های سهامی قابل نقل و انتقال می‌باشد.
«در اسم شرکت باید عبارت (شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از (شرکای ضامن) قید شود.» (مفاد ماده 163 قانون تجارت)
وضعیت حقوقی شرکای شرکت:
در شرکت مختلط سهامی، شرکای سهامی که سرمایه آنها به صورت سهام با ارزش مساوی درآمده و حق دخالت در امور شرکت را ندارند و فقط حق نظارت بر آن را دارند و مکلفند آورده خود را کاملاً پذیره‌نویسی کرده و لااقل ثلث آن را به صورت نقد در موقع تأسیس شرکت بپردازند.
شریک یا شرکای ضامن در شرکت مختلط سهامی،در صورت تعدّد شریک ضامن، مسئولیت آنان در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود.
شرکای مزبور، مدیریت شرکت را به عهده دارند و سرمایه را در این شرکت فقط شرکای سهامی تأمین می‌کنند و شریک ضامن ملزم به سرمایه‌گذاری نبوده و فقط با انجام کار و فعالیت صنعتی خود، اداره امور شرکت را عهده‌دار می‌گردد و در مقابل، قسمتی از منافع شرکت را که معمولاً به نسبت یک دوم، یک سوم و یا یک چهارم است، در پایان سال مالی دریافت می‌نماید.
تشکیل شرکت مختلط سهامی:
شرکت مختلط سهامی مانند شرکت مختلط غیرسهامی دارای اسم مخصوصی می‌باشد.
بدیهی است در مدارک ثبت شرکت و آگهی مربوطه آن نام شرکاء ضامن باید قید گردد تا اشخاص ثالث بتوانند از وجود آنان اطلاع پیدا کنند. با در نظر گرفتن مفاد ماده 165 قانون تجارت و اصول پیش‌بینی شده برای شرکت‌های سهامی که در مورد شرکت‌های مختلط سهامی نیز جاری است، می‌توان نتیجه گرفت که برای تشکیل شرکت مختلط سهامی، علاوه بر شرکتنامه، تنظیم اساسنامه جداگانه نیز لازم است.
اداره شرکت مختلط سهامی:
«مدیریت شرکت سهامی مخصوص به شریک یا شرکای ضامن است» (مفاد ماده 164 قانون تجارت)
شرکت مختلط سهامی گرچه دارای مجمع عمومی است ولی این مجمع حق انتخاب مدیران شرکت را نخواهد داشت. بلکه «مدیریت شرکت مختلط سهامی مخصوص به شریک یا شرکاء ضامن است» علت آن هم این است که قاعدتاً شرکاء ضامن که مسئول تعهدات اضافه بر سرمایه هستند به حال شرکت بیشتر دلسوز بوده و از لحاظ مسئولیت ضمانتی خودشان در عمل بیشتر احتیاط خواهند نمود.
علاوه بر آن عموماً شرکت های مختلط سهامی موقعی پیدا می شوند که تاجری برای تجارت احتیاج به پول دارد و سهامی منتشر می نماید که دارنده آن درمنافع شریک و مسئولیت او تا اندازه سهامی باشد که تعهد نموده بنابراین حاضر نخواهد بود که زمام امور تجارت خود را که فعلاً به شکل مختلط در آمده به دست دیگری بسپارد.
نظارت در امور شرکت مختلط سهامی:
مطابق (ماده 165 قانون تجارت) نظارت در امور شرکت‌های مختلط سهامی با هیأتی است مرکب از لااقل سه نفر از شرکاء که از طرف مجمع عمومی صاحبان سهام انتخاب می‌شوند.
انتخاب اعضای هیأت نظارت می‌تواند علاوه بر شرکای صاحب سهم حتّی از میان شرکای ضامن نیز باشد؛ حق نظارت صاحبان سهام شرکت فردی نیست و تنها از طریق هیأت نظارت اِعمال خواهد شد.
موارد بطلان شرکت
هر شرکت مختلط سهامی که در آن رعایت موارد زیر نشده باشد باطل است:
هر گاه سرمایه شرکت ( آن قسمتی که سهامی است ) از دویست هزار تجاوز کند و سهام یا قطعات آن کمتر از یکصد ریال و الا کمتر از پنجاه ریال باشد.
در صورتی که قبل از تأدیه نصف قیمت سهام- سهام بی اسم – سهام یا موقتی تصدیق بی اسم انتشار یافته باشد.
اگر چیزی که در ازاء سهام غیر نقدی داده شده تماماً تحویل نشده باشد مسلم است تقویم آن هم قبل از تحویل باید به عمل آید.
هرگاه مدیر شرکت به موجب نوشته وقوع شرکت را به ضمیمه یک نسخه اساسنامه و شرکتنامه و صورت اسامی شرکاء به اداره ثبت برای ثبت شرکت نداده باشد.
ذینفع می تواند در موارد فوق به دادگاه مراجعه و حکم ابطال شرکت را تقاضا نماید و اگر خسارتی از این حیث متوجه او شده باشد مطالبه کند ولی شرکاء در مقابل اشخاص خارج نمی توانند به این بطلان استناد نموده و از اجرای تعهدات خود سرپیچی نمایند.
در دو مورد دعوی بطلان و در یک مورد دعوی خسارت از بطلان و در یک مورد دعوی خسارت و بطلان هر دو پذیرفته نمی شود.
موردی که دعوی بطلان پذیرفته نمی شود عبارتست از:
اگر قبل از اقامه دعوی برای ابطال شرکت و عملیات آن موجبات بطلان مرتفع شود.
هرگاه مقرر شده باشد که مجمع عمومی مخصوصی برای رفع موجبات بطلان منعقد شود و دعوت اعضاء نیز برای انعقاد مجمع موافق مخصوصی برای رفع موجبات بطلان منعقد شود و دعوت اعضاء نیز برای انعقاد مجمع موافق اساسنامه به عمل آمده باشد. از تاریخ دعوت مجمع ، دعوی بطلان در دادگاه پذیرفته نخواهد شد مگر این که مجمع عمومی موجبات بطلان را مرتفع ننماید.
موردی که دعوی خسارت پذیرفته نمی شود ، موقعی است که از تاریخ رفع موجبات بطلان یک سال منقضی شده و اشخاص از جهت معاملاتی که با ایشان شده به استناد اموری که موجب بطلان بوده ، دعوی خسارت نکرده باشند.
موردی که دعوی بطلان و خسارت هیچ کدام پذیرفته نیست ، آن است که از تاریخ حدوث سبب بطلان ده سال گذشته و اقامه دعوی بطلان و خسارت نشده باشد.
هرگاه حکم بطلان شرکت صادر شود شرکائی که بطلان مستند به عمل آنها است و هیئت نظار و مدیرهائی که در حین حدوث سبب بطلان یا بلافاصله پس از آن سرکار بوده و انجام وظیفه نکرده اند ، در مقابل شرکاء دیگر و اشخاص ثالث نسبت به خسارت ناشیه از این بطلان مسئول خواهند بود.
انحلال شرکت
موارد انحلال شرکت مختلط سهامی طبق ماده 181 قانون به شرح زیر است:
وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود انجام داده ، یا انجام آن غیر ممکن باشد.
زمانی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد.
در صورتی که شرکت ورشکست شود.
بر حسب تصمیم مجمع عمومی در صورتی که در اساسنامه ، این حق برای مجمع مذکور تصریح شده باشد، تصمیم مجمع عمومی به اکثریت آراء خواهد بود.
« هرگاه در اساسنامه برای مجمع عمومی حق تصمیم به انحلال معین نشده باشد و بین مجمع عمومی و شرکاء ضامن راجع به انحلال موافقت حاصل نشود و دادگاه دلائل طرفداران انحلال را موجه ببیند حکم به انحلال خواهد داد- همین حکم در موردی نیز جاری است که یکی از شرکاء ضامن به دلائلی انحلال شرکت را از دادگاه بخواهد و دادگاه آن دلائل را موجه ببیند».
بر حسب تصمیم مجمع عمومی به اکثریت آراء و رضایت شرکاء ضامن.
در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء ضامن ، مشروط به این که انحلال شرکت در این موارد در اساسنامه تصریح شده باشد.
بعضی از علماء حقوق تجارت عقیده دارند که هر گاه شریک ضامن منحصر به فرد باشد و به علت فوت یا محجوریت از شرکت خارج شود سایر شرکاء می توانند شریک ضامن دیگری به جای او معلوم و شرکت را ادامه دهد.
نکاتی درباره شرکت‌های سهامی که شاید ندانید:
شرکای سهامی در این شرکت افرادی هستند که سرمایه آنها در شرکت به‌صورت سهام درآمده است و هر یک به‌اندازه سرمایه خود مسئول قروض شرکت هستند اما شرکای ضامنی، سرمایه‌ای به عنوان سهام در شرکت ندارند و مسئول تمام قروض شرکت هستند حتی قروضی که ممکن است علاوه بر میزان دارایی شرکت به وجود آید.
*وظیفه سهام‌داران فقط در حیطه مقدار سهام و مبلغ اسمی آن است.
*شرکت سهامی زیرمجموعه شرکت‌های تجاری و بازرگانی هستند.
*در این نوع شرکتها سرمایه به صورت برابر تقسیم شده است که هر قسمت را سهم می‌گویند.
*در این نوع شرکتها هر فرد به اندازه سرمایه خود در برابر بدهی‌های شرکت مسئول است.
*افراد طلبکار نمی‌توانند به خود افراد شرکت برای گرفتن بدهی‌های بیشتر از سرمایه آنها مراجعه کنند.
*میزان سرمایه شرکت‌های سهامی از یک مبلغ ثابت نباید کمتر باشد.
*حداقل سه عضو برای ایجاد شرکت سهامی لازم است.
*دو نوع شرکت سهامی وجود دارد، شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص.
*شرکت سهامی عام شرکتی است که قسمتی از سرمایه آن بین افراد جامعه به صورت سهام به فروش می‌رسد.
*حداقل سرمایه شرکت‌های سهامی عام 500 هزار تومان است.
*شرکت‌های سهامی خاص سهام محدود به افرادی است که شرکت را ایجاد کرده‌اند.
*حداقل سرمایه لازم برای تشکیل شرکت سهامی خاص 100 هزار تومان است.
مدارک شرکت مختلط سهامی برای ثبت
1-یک نسخه‌ی مصدق از شرکت نامه
2-یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه
3-اسامی مدیر یا مدیران شرکت
4-نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از تعهد پرداخت تمام سرمایه و پرداخت واقعی لااقل ثلث از آن سرمایه
5-سوابق مصدق از تصمیمات مجمع عمومی در موارد مذکور در مواد 40 ،41 و 44
6-نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از پرداخت تمام سرمایه‌ی نقدی شرکای ضامن و تسلیم تمام سرمایه‌ی غیرنقدی با تعیین قیمت حصه‌های غیرنقدی
